1.09: Komen tot verdieping
Zes logische niveaus
Bateson en Dilts introduceerde de gedachte dat in het menselijk denken en leren een hiërarchie van zes niveaus te onderscheiden is.
Zij noemen dit de logische niveaus van functioneren, denken, leren en veranderen. Logische niveaus vanwege het gegeven dat het onderliggende niveau richting krijgt door het niveau daarboven.
Zo is er een hiërarchie van zes niveaus te onderscheiden in:
De omgeving
Het eerste niveau in deze hiërarchie is de omgeving van het gedrag: de omstandigheden waarin mensen handelen met hun mogelijkheden, beperkingen, regels en voorschriften. De omgeving van het gedrag.
- Waar reageer ik op?
Het gedrag zelf
Het tweede niveau is het gedrag zelf: de waarneembare acties en reacties die iemand in zijn of haar omgeving vertoont.
- Wat doe ik?
De vermogens
Het derde niveau wordt gevormd door de vermogens: de inzichten, capaciteiten, vaardigheden en denkstrategieën waarover iemand beschikt.
- Wat kan ik?
- Hoe pak ik iets aan?
De overtuigingen
Het vierde niveau bestaat uit de overtuigingen: iemands generalisaties, criteria, normen, waarden en verwachtingen.
- Wat vind ik belangrijk, waar gaat het mij om?
De identiteit
Het vijfde niveau is dat van de identiteit, in organisatiecontext ook te omschrijven als rol: de missie die men in het leven heeft, het zelfbeeld en de bijbehorende gevoelens van uniciteit en eigenwaarde.
- Wie ben ik, wat is mijn doel in het leven?
De spiritualiteit
Het zesde niveau in de hiërarchie is de spiritualiteit, in organisatiecontext te omschrijven als de Missie: de intuïties omtrent het grotere geheel waarvan men deel uitmaakt, alsmede de roeping en de bezieling die dat grotere geheel verschaft. Ook wel zingeving of van betekenis zijn genoemd.
- Waar haal ik inspiratie uit, van waaruit handel ik?
Bateson gaat ervan uit dat er sprake is van een onderlinge samenhang van deze niveaus.
‘Een hoger logisch niveau organiseert de informatie op de onderliggende niveaus. Een verandering op een hoger logisch niveau zal een verandering op lagere niveaus teweegbrengen. Een verandering op een lager niveau kan verandering op een hoger niveau teweegbrengen’(in Derks & Hollander, 2001).
Bron: Derks, L., & Hollander, J. (2001). Essenties van NLP. Utrecht: Servire